چرا اقتصاد چرخه‌ای برای کره زمین مهم است؟

آمارها حاکی از آن است که در حال حاضر استفاده از منابع طبیعی زمین بیش از حدِ قابل قبول است

 و اگر روند فعلی ادامه پیدا کند تا سال 2050 به سه سیاره دیگر با همین میزان منابع نیاز خواهیم داشت!

در دو دهه اخیر، مصرف جهانی مواد در جهان بیش از 65 درصد رشد داشته است به طوری که در سال 2019 این میزان به 95.1 میلیارد تن رسیده است. در همین سال آمارها نشان داد که میزان اتلاف غذایی چیزی حدود 30% بوده است. میزان پسماندهای الکترونیک در این سال به ازای هر نفر 7.3 کیلوگرم تخمین زده شده. اکثر این پسماندها به علت مدیریت اشتباه، خسارت جبران ناپذیری به محیط زیست و سلامت انسان‌ها وارد کرده اند.

این آمارها اهمیت استفاده درست و به اندازه را از منابع نشان می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که برای تحقق این هدف باید استخراج و مصرف مواد به دست آمده از منابع طبیعی به حدود یک سوم مقدار فعلی کاهش یابد و یکی از وسیله‌های لازم برای دست یابی به این مهم، تغییر اقتصاد خطی به اقتصاد چرخه‌ای است.

اقتصاد چرخه‌ای چگونه می‌تواند از تغییرات اقلیمی جلوگیری کند؟

اقتصاد چرخه‌ای از الزامات مقابله با تغییرات اقلیمی است.

در حال حاضر استخراج و استفاده از مواد به دست آمده از منابع طبیعی باعث تولید 70% از گازهای گلخانه‌ای موجود در جو زمین شده است. این بدان معناست که برای کاهش تابش گازهای گلخانه‌ای می‌بایست استفاده از منابع طبیعی را به میزان چشمگیری در صنعت، ساختمان سازی و کشاورزی کاهش دهیم.

این موضوع که استفاده از منابع انرژی تجدید پذیر می‌تواند تا 55% باعث کاهش تابش گازهای گلخانه‌ای شود در سال‌های اخیر مورد توجه فراوان قرار گرفته است اما در مورد باقی 45% تابش این گازها چه می‌توان کرد؟ این سهم 45درصدی متعلق به گازهای گلخانه‌ای است که از پروسه تولید ساختمان‌ها، خودروها، وسایل الکترونیک، لباس‌ها، غذا، صنعت بسته بندی و سایر لوازم دیگر تولید می‌شود. استفاده از اقتصاد چرخه‌ای می‌تواند باعث کاهش این نوع از گازهای گلخانه‌ای شود. در این مورد مطالعات نشان میدهد که استفاده از اقتصاد چرخه‌ای تنها در چهار صنعت کلیدی (سیمان، فولاد، پلاستیک و آلومینیم) می‌تواند تا سال 2050، میزان گازهای گلخانه‌ای را تا 40% کاهش دهد.

صنعت پلاستیک یکی از صنایع مهمی است که در تولید گازهای گلخانه‌ای نقش به سزایی داشته است. مطالعات نشان داده است که تا سال 2040، 19% از گازهای گلخانه‌ای تولید شده در جهان حاصل تولید، استفاده و دورریز پلاستیک‌ها خواهد بود. در سال 2019، مقدار تابش گازهای گلخانه‌ای تولید شده توسط پلاستیک‌ها 1.8 میلیارد تن، یعنی 3.4% از کل گازهای گلخانه‌ای موجود در جو بود که 90% آن‌ها تنها حاصل از فرایند تولید پلاستیک‌ها بود. مابقی این مقدار پس از دور ریختن پلاستیک‌ها و در انتهای چرخه عمر آن‌ها تولید شده است. در توضیح این مورد می‌توان این مثال را عنوان کرد؛ میکروپلاستیک‌هایی که در هوا وجود دارند می‌توانند به نقاط دورتر از جمله نواحی قطبی برسند. این میکروپلاستیک‌ها نور را جذب کرده و میزان نور بازگشتی از سطح برف را کاهش می‌دهند و از این طریق موجب تسریع در گرمایش می‌شوند.

اقصاد چرخه‌ای از طریق سه رویکرد می‌تواند باعث کاهش تابش گازهای گلخانه‌ای شود:

1. کاهش تابش گازها در طی زنجیره ارزش (زنجیره تولید یک ماده خاص)

اساس اقتصاد چرخه‌ای جلوگیری از تاثیرات منفی فعالیت‌های اقتصادی است که موجب از دست رفتن منابع ارزشمند و آسیب به سلامت انسان و سیستم‌های طبیعی می‌شود. تابش گازهای گلخانه‌ای یکی از این تاثیرات منفی است که می‌توان به عنوان عارضه‌ای جانبی در تولید محصولات مختلف از آن یاد کرد.

در این مورد طراحی محصول و تولید آن باید به خوبی مهندسی شده باشد؛ به نوعی که محصول اصلی و جانبی حاصل از فرایند قابلیت استفاده در کاربردهای مختلف و یا بازیافت را داشته باشد. برا مثال اگر در صنعت بسته بندی پلاستیکی، بطری‌های پلاستیکی طوری طراحی شوند که پس از تمام شدن محصول، بتوان در کاربردهای دیگر نیز در خانه از آن‌ها استفاده کرد، می‌توان گفت که گازهای گلخانه‌ای تولید شده در این صنعت تا میزان زیادی کاهش خواهند یافت.

2. حفظ انرژی موجود در محصولات

در چهارچوب اقتصاد چرخه‌ای فعالیت‌هایی انجام میشود تا ارزش را در شکل انرژی، نیر و ماده نگه دارد. این به معنی استفاده مجدد، بازیافت و یا تولید مجدد محصولات است. در واقع با اینکار ماده از چرخه خارج نشده و هربار به شکل پیشین یا شکل جدید، در کاربرد پیشین یا در کاربرد دیگر استفاده می‌شود. برای مثال بطری شامپویی که می‌تواند بیش از 20 بار استفاده شود، سطح گاز گلخانه‌ای تولید شده را در این صنعت می‌تواند تا 95% کاهش دهد. مثال دیگر بازیافت مواد است که در این مورد می‌توان به بازیافت پلاستیک‌ها اشاره کرد؛ بازیافت 1 تن پلاستیک می‌تواند 1.1 تا 3 تن کربن دی اکسید کمتری تولید کند نسبت به زمانی که یک تن پلاستیک برای اولین بار تولید می‌شود.

3. به دام انداختن کربن در خاک

از دیدگاه اقتصاد چرخه‌ای، بعد از استفاده از منبع طبیعی ارزشمندی همچون خاک، این جزء کلیدی در طبیعت باید از طریق دریافت مواد غذایی ارشمند، خود را بازسازی کند. از راهکارهای مهم برای کمک به بازسازی خاک، به دام انداختن کربن دی اکسید اتمسفر در خاک است. به دام انداختن کربن در خاک به ترمیم خاک کمک کرده و بازدهی آن را افزایش داده، باعث بهبود مقاومت آن در برابر خشکسالی و سیلاب سنگین می‌شود.